واحد مراقبت (Air Preparation Unit) به‌عنوان قلب تپنده‌ی سلامت سیستم پنوماتیکی شناخته می‌شود. این واحد معمولاً از سه بخش اصلی تشکیل شده است: فیلتر هوا، رگلاتور فشار، و روغن‌زن. هرکدام از این اجزا وظیفه‌ی حیاتی در تضمین عملکرد صحیح تجهیزات بادی ایفا می‌کنند؛ از حذف ذرات آلاینده و رطوبت گرفته تا تنظیم فشار و روغن‌کاری دقیق.
برای جلوگیری از بروز خرابی، افزایش عمر سیستم، و حفظ راندمان کاری، نگهداری دوره‌ای واحد مراقبت ضروری است. در ادامه، چک‌لیست کامل و کاربردی برای نگهداری منظم این واحد ارائه شده که شامل سه سطح نگهداری روزانه، دوره‌ای و سالانه است.
۱. نگهداری روزانه یا هفتگی – بررسی‌های سطحی و سریع
این مرحله مربوط به بررسی‌های ساده و سریع است که توسط اپراتورها یا تکنسین‌ها در محل انجام می‌شود. هدف این است که مشکلات واضح و فوری شناسایی شده و از خرابی‌های بزرگ‌تر جلوگیری شود.
الف. بررسی فشار تنظیم‌شده رگلاتور
مطمئن شوید که فشار خروجی از رگلاتور روی عدد مورد نظر تنظیم شده و به‌درستی حفظ می‌شود. اگر فشار به‌صورت ناگهانی کاهش یا افزایش یابد، ممکن است نشتی در سیستم یا خرابی داخلی در رگلاتور وجود داشته باشد.
ب. شنیدن صدای نشتی هوا
گوش دادن به صدای “هیس” مانند در اطراف واحد مراقبت، یکی از سریع‌ترین روش‌های تشخیص نشتی است. وجود نشتی ممکن است به دلیل شل شدن اتصالات، پارگی اورینگ‌ها یا ترک‌خوردگی بدنه باشد.
ج. بررسی سطح روغن در روغن‌زن
روغن‌زن باید همیشه مقداری روغن داشته باشد. اگر مخزن خالی شود، ابزار بادی بدون روغن‌کاری کار خواهند کرد که باعث فرسودگی و افت عملکرد آن‌ها می‌شود. از روغن مناسب ابزار بادی استفاده کنید، نه هر روغن صنعتی.
د. بررسی محفظه فیلتر
معمولاً بدنه‌ی فیلتر شفاف است و می‌توان میزان آلودگی جمع‌شده در آن را دید. اگر آلودگی یا رطوبت زیادی در ته محفظه جمع شده، لازم است تخلیه شود. برخی فیلترها دارای شیر تخلیه دستی یا خودکار هستند.
۲. نگهداری ماهانه یا فصلی – سرویس نیمه‌تخصصی
در این مرحله نگهداری، باید بررسی‌های عمیق‌تری انجام شود که به تخصص و زمان بیشتری نیاز دارد، اما همچنان در سطح تعمیرات سبک محسوب می‌شود.
الف. شست‌وشو یا تعویض فیلتر
اگر فیلتر قابلیت شست‌وشو دارد، با هوای فشرده یا مواد پاک‌کننده مناسب تمیزش کنید. در غیر این صورت، در صورت کثیفی زیاد، باید تعویض گردد. فیلتر کثیف باعث افت دبی و فشار می‌شود.
ب. تنظیم دقیق روغن‌زن
در روغن‌زن‌ها پیچ یا پیچ‌گوشتی کوچکی برای تنظیم نرخ تزریق قطره‌ای روغن وجود دارد. این نرخ باید بر اساس نوع ابزار بادی تنظیم شود (مثلاً ۱ قطره در هر ۱۰ تا ۲۰ سیکل). کم بودن روغن باعث فرسایش و زیاد بودن آن باعث خفگی سیستم می‌شود.
ج. بررسی دیافراگم و فنر داخلی رگلاتور
در صورت افت فشار غیرعادی یا نوسان مکرر، دیافراگم ممکن است خشک شده یا ترک برداشته باشد. فنر رگلاتور نیز در صورت زنگ‌زدگی یا سفت شدن غیرطبیعی، نیاز به تعویض دارد.
د. کنترل وضعیت محفظه روغن‌زن و فیلتر
اگر بدنه ترک‌خورده یا درب محکم بسته نمی‌شود، ممکن است فشار هوا در سیستم کاهش یابد یا نشت ایجاد شود. دقت کنید محفظه‌ها باید کاملاً سالم، بدون خراش یا شکستگی باشند.
ه. سفت بودن اتصالات
با دست یا ابزار مناسب، همه‌ی اتصالات شل را سفت کرده و از سلامت رزوه‌ها مطمئن شوید. رزوه‌های خورده‌شده یا زنگ‌زده می‌توانند باعث نشتی هوا و افت فشار شوند.
۳. نگهداری سالانه یا در زمان تعمیرات اساسی – سرویس کامل و تخصصی
این مرحله برای زمانی است که سیستم به‌طور کامل خاموش شده یا زمان تعمیرات اساسی فرارسیده است. در اینجا باید اقدامات دقیق‌تری برای بازسازی واحد مراقبت انجام دهید.
الف. تعویض کامل فیلتر
پس از مدتی، حتی در صورت تمیزکاری مداوم، فیلتر توانایی جذب ذرات و رطوبت را از دست می‌دهد. زمان مناسب برای تعویض بسته به شرایط محیط، معمولاً بین ۶ تا ۱۲ ماه است.
ب. بررسی یا تعویض دیافراگم
اگر رگلاتور به‌درستی فشار را حفظ نمی‌کند یا عملکرد نرمی ندارد، دیافراگم احتمالاً خاصیت الاستیکی‌اش را از دست داده است. تعویض آن باعث بهبود پایداری فشار خروجی می‌شود.
ج. تمیزکاری کامل واحد
همه‌ی اجزای داخلی شامل بدنه، دریچه‌ها، پیچ‌ها، واشرها و نازل‌ها باید با هوای فشرده و محلول ضدآلودگی تمیز شوند. گرد و غبار، چسبندگی روغن و ذرات جامد می‌توانند در طولانی‌مدت عملکرد واحد را مختل کنند.
د. آزمایش فشار کاری
پس از سرویس کامل، واحد مراقبت باید در شرایط عملیاتی واقعی تست شود. فشار خروجی، میزان رطوبت، و روغن‌کاری باید کنترل شوند تا از صحت عملکرد اطمینان حاصل گردد.
ه. بررسی استاندارد بودن روغن
برخی کاربران از روغن‌های متفرقه یا نامناسب استفاده می‌کنند که باعث ایجاد رسوب، چسبندگی یا حتی آسیب به ابزار بادی می‌شود. فقط از روغن‌های توصیه‌شده توسط سازنده استفاده کنید.
نتیجه‌گیری
نگهداری منظم واحد مراقبت نه‌تنها یک اقدام پیشگیرانه است، بلکه سرمایه‌گذاری هوشمندانه‌ای برای حفظ بهره‌وری، کاهش توقفات تولید و افزایش عمر مفید تجهیزات محسوب می‌شود. با اجرای این چک‌لیست دقیق، می‌توان اطمینان داشت که هوای ورودی به سیستم همیشه تمیز، خشک، با فشار مناسب و روغن‌کاری شده است. در نهایت، کیفیت عملکرد هر سیستم پنوماتیکی، به کیفیت نگهداری واحد مراقبت آن وابسته است.
