در سیستم‌های هوای فشرده، روانکاری یکی از عوامل کلیدی برای حفظ عملکرد مؤثر و افزایش طول عمر تجهیزات است. روغن‌زن پنوماتیکی (Pneumatic Lubricator) به‌عنوان بخشی از واحد مراقبت هوای فشرده (FRL)، وظیفه‌ی تأمین روان‌کننده به‌صورت دقیق، پیوسته و خودکار را برعهده دارد.
این مقاله به بررسی اجزا، سازوکار و نحوه عملکرد روغن‌زن‌های پنوماتیکی پرداخته و نشان می‌دهد چرا این قطعه نقش حیاتی در بهره‌وری و کاهش استهلاک تجهیزات دارد.
اجزای تشکیل‌دهنده روغن‌زن پنوماتیکی
روغن‌زن‌های پنوماتیک به‌طور معمول از بخش‌های زیر تشکیل شده‌اند:
منبع هوای فشرده: مانند کمپرسور یا مخزن گاز فشرده
مخزن ذخیره‌سازی روغن: برای نگهداری روان‌کننده
لوله انتقال روغن: مسیر عبور روان‌کننده به سمت نقاط مصرف
نقاط روغن‌کاری: محل‌هایی که به روانکاری نیاز دارند (مثل سیلندر، موتور یا سوپاپ‌ها)
واحد کنترل و تنظیم: جهت تنظیم فشار، میزان جریان و دبی روغن
نحوه عملکرد روغن‌زن پنوماتیکی
1. ورود هوای فشرده
ابتدا هوای فشرده از طریق کمپرسور وارد سیستم می‌شود. بخشی از این هوا وارد مخزن روغن می‌گردد تا فشار داخل آن را افزایش دهد.
2. حرکت روان‌کننده تحت فشار
وقتی فشار درون مخزن به مقدار مشخصی برسد، روغن موجود در مخزن به‌کمک فشار هوا، به سمت لوله‌های خروجی هدایت می‌شود. این روان‌کننده از طریق مسیر مشخص، به سمت تجهیزات موردنظر پمپاژ می‌شود.
3. ایجاد ترکیب هوا و روغن (در برخی مدل‌ها)
در بعضی طراحی‌های پیشرفته، هوا و روغن پیش از رسیدن به محل مصرف، در یک میکسر با هم ترکیب شده و به‌صورت یک مخلوط “روغن–هوا” (Oil-Air Mixture) به نقاط مختلف تزریق می‌شود.
4. انتقال و توزیع یکنواخت روان‌کننده
تحت فشار هوای فشرده، روغن به‌صورت یکنواخت درون لوله‌ها حرکت می‌کند و به‌طور مستقیم به نقاطی مانند شیرهای کنترل، سیلندرها یا موتورها می‌رسد. در سیستم‌های پیچیده‌تر، از توزیع‌کننده‌های پیش‌رونده استفاده می‌شود تا هر نقطه به مقدار دقیقی روغن دسترسی داشته باشد.
روانکاری پنوماتیکی و نقش آن در سیستم
روانکارها با تزریق مه روغنی به جریان هوا، اصطکاک داخلی اجزای مکانیکی را کاهش داده و از ساییدگی آن‌ها جلوگیری می‌کنند. نوع روغن و نرخ قطره‌چکانی (drip rate) باید بر اساس نیازهای دقیق سیستم انتخاب شود.
دو نوع روانکار رایج در سیستم‌های پنوماتیکی عبارت‌اند از روانکار روغن-مه (Oil-fog) و میکرو-مه (Micro-fog). نوع اول برای روانکاری متمرکز و فاصله‌های کوتاه کاربرد دارد، در حالی که نوع دوم مناسب برای سیستم‌هایی با فاصله‌های بلند یا چندین قطعه همزمان است.
مخزن روغن روانکار باید به صورت منظم پر شود و سطح روغن از طریق شیشه نشانگر کنترل گردد. لازم به ذکر است که در صورت خاموش بودن سیستم، هیچ روغنی به خط منتقل نمی‌شود، بنابراین مصرف بی‌رویه روغن نیز پیش نخواهد آمد.
نتیجه‌گیری
در هر سیستم پنوماتیکی، روغن‌زن نقش مهمی در سلامت و بهره‌وری تجهیزات ایفا می‌کند. با انتخاب درست نوع روغن‌زن، تنظیم صحیح فشار و استفاده از روغن مناسب، می‌توان عملکرد کلی سیستم را بهبود بخشید و عمر مفید تجهیزات را به‌طور قابل توجهی افزایش داد.
پنومات با ارائه‌ی طیف وسیعی از روغن‌زن‌های پنوماتیکی و تجهیزات آماده‌سازی هوا از برندهای معتبر جهانی، آماده‌ی پاسخگویی به نیازهای تخصصی صنعتگران است.
