هوای فشرده بسیار قدرتمند است و در صورت استفاده نادرست، می‌تواند خطرناک و حتی کشنده باشد. کمپرسورهای هوا برای تمیزکاری طراحی نشده‌اند، اما هنوز هم معمولاً برای پاک کردن گرد و غبار و زباله‌ها از فیلترها، ماشین‌آلات، سطوح کارگاه، لباس‌ها و موارد مشابه از هوای فشرده استفاده می‌شود. برای اینکه بهتر متوجه شوید چرا نباید با هوای فشرده تمیزکاری کنید، در اینجا به بررسی رایج‌ترین خطرات تمیزکاری با هوای فشرده می‌پردازیم.
پرتابه های خطرناک ناشی از هوای فشرده
هوای فشرده، به‌ویژه از کمپرسورهای هوای تجاری، می‌تواند نیروی بسیار بالایی ایجاد کند که ذرات کوچک، مهره‌ها، پیچ‌ها، واشرها و دیگر قطعات را به پروژه‌های پرسرعت تبدیل کند. این اجسام به قطعات ریز و شبیه به ترکش تبدیل می‌شوند و در صورتی که به کسی برخورد کنند، می‌توانند آسیب‌های شدیدی وارد کنند. حتی گرد و غبار و کثیفی‌ها هم زمانی که نیروی کافی پشت آن‌ها باشد، می‌توانند باعث خراشیدگی پوست شوند—این مانند ساب‌پاشی با ماسه است.
اما حتی بدون وجود اجسام پرتابی، هوای فشرده می‌تواند خود به‌تنهایی آسیب‌های جدی وارد کند.
چطور هوای فشرده به بدن انسان آسیب می‌زند؟
زمانی که هوای فشرده وارد بدن شما می‌شود یا با آن تماس پیدا می‌کند، ممکن است با مشکلات جدی سلامتی روبرو شوید. در اینجا چند نمونه از خطرات هوای فشرده آورده شده است:
- اگر هوای فشرده به طور تصادفی وارد دهان شود، می‌تواند ریه‌ها، معده یا روده‌ها را پاره کند.
- صدای بسیار بلند هوای فشرده که در یا نزدیک گوش‌ها دمیده می‌شود، می‌تواند باعث از دست دادن شنوایی دائمی شود.
- هوای فشرده می‌تواند از طریق ناف، حتی از لابه‌لای لباس‌ها وارد بدن شود و روده‌ها را باد کرده و پاره کند.
- هوای فشرده می‌تواند وارد جریان خون شود و اگر به رگ‌های خونی در مغز برسد، ممکن است منجر به مرگ شود.
- حتی ۱۲ پوند فشار هوای فشرده می‌تواند یک چشم را از حدقه خارج کند.
کسانی که با هوای فشرده در غواصی آشنایی دارند، می‌دانند که آمبولی‌های هوایی نیز می‌تواند خطرناک باشد. آمبولی هوایی زمانی اتفاق می‌افتد که حباب‌های هوا وارد جریان خون شده و رگ‌ها یا شریان‌ها را مسدود می‌کنند، که می‌تواند منجر به فلج، کما یا حتی مرگ شود.
اگرچه روش‌های نادرست غواصی معمولا دلیل اصلی آمبولی‌های هوایی است، در استفاده نادرست از هوای فشرده با فشار بالا نیز خطر آمبولی وجود دارد. هرچند احتمال آن کم است، اما هوای فشرده با فشار بالا می‌تواند از طریق بریدگی‌ها و خراش‌ها وارد خون شود. این اتفاق بعید است، ولی چرا باید ریسک کرد؟
تمام این خطرات سلامتی به راحتی قابل پیشگیری هستند: از هوای فشرده برای تمیزکاری استفاده نکنید.
خطرات ناشی از تراکم هوا در محیط‌های بسته
در محیط‌های بسته، استفاده از هوای فشرده می‌تواند منجر به افزایش فشار در فضا شود. هنگامی که هوای فشرده در چنین فضاهایی به طور مکرر و بدون تهویه مناسب استفاده می‌شود، ممکن است فشار هوا به حدی برسد که برای تجهیزات و دستگاه‌های الکترونیکی خطرناک باشد. این فشار می‌تواند باعث آسیب به دستگاه‌های حساس شود، حتی ممکن است اجزای داخلی دستگاه‌ها خراب شوند یا به صورت دائمی از کار بیفتند. به‌ویژه در محیط‌های صنعتی و کارگاهی که دستگاه‌های پیچیده و گران‌قیمت وجود دارند، این نوع آسیب‌ها می‌تواند هزینه‌های زیادی به بار آورد و زمان از کار افتادگی تجهیزات را افزایش دهد.
علاوه بر این، افزایش فشار هوا در فضاهای بسته می‌تواند برای افرادی که در آن محیط‌ها حضور دارند، خطرناک باشد. هوای فشرده‌ای که در این فضاها تجمع می‌کند، می‌تواند باعث فشار به سیستم تنفسی افراد شود و مشکلات تنفسی یا ناراحتی‌های فیزیکی ایجاد کند. در برخی موارد، این فشار اضافی می‌تواند باعث سرگیجه، سردرد یا حتی بی‌هوشی شود. اگر محیط به درستی تهویه نشود، تراکم بیش از حد هوا ممکن است به‌طور خطرناکی بالا برود و باعث بروز آسیب‌های جدی به بدن انسان، از جمله آسیب به ریه‌ها یا حتی مرگ در شرایط بحرانی شود. بنابراین، استفاده از هوای فشرده در چنین فضاهایی نیازمند دقت و رعایت اصول ایمنی برای جلوگیری از این خطرات است.
خطرات ناشی از سوختگی یا انفجار
یکی از خطرات جدی که هنگام استفاده از هوای فشرده وجود دارد، امکان تماس آن با مواد اشتعال‌زا یا قابل انفجار است. اگر هوای فشرده با موادی مانند گازهای قابل اشتعال، مایعات فرار یا مواد شیمیایی واکنش‌پذیر تماس پیدا کند، می‌تواند به‌راحتی باعث ایجاد آتش‌سوزی یا انفجار شود. این خطر به‌ویژه در محیط‌های صنعتی و کارگاه‌هایی که مواد شیمیایی یا گازهای قابل اشتعال در آن‌ها وجود دارند، بسیار بیشتر است. برای مثال، در صورتی که هوای فشرده حاوی رطوبت یا روغن باشد و این ترکیب با گازهای اشتعال‌زا مانند استون یا متان برخورد کند، ممکن است منجر به آتش‌سوزی‌های ناگهانی یا انفجارهایی با شدت بالا شود.
این خطرات یادآور اهمیت رعایت اصول ایمنی هنگام استفاده از هوای فشرده است. باید همواره از تجهیزات ایمنی مناسب استفاده کرد و اطمینان حاصل کرد که محیط کاری از هرگونه مواد قابل اشتعال یا خطرناک پاک است. علاوه بر این، باید از نازل‌ها و ابزارهایی استفاده کرد که برای چنین محیط‌هایی طراحی شده‌اند و از وقوع خطرات این‌چنینی جلوگیری می‌کنند. استفاده از سیستم‌های تهویه مناسب و رعایت فاصله ایمنی از منابع خطرناک نیز می‌تواند به کاهش احتمال وقوع انفجار یا آتش‌سوزی کمک کند.
روش‌های ایمن برای تمیزکاری با هوای فشرده
اگر در حوزه‌ای زندگی می‌کنید که تمیزکاری با هوای فشرده مجاز است یا قصد دارید قوانین را نادیده بگیرید و این کار را انجام دهید، مهم است که اقدامات ایمنی لازم را برای حفظ سلامتی خود انجام دهید:
- قبل از استفاده، کمپرسور هوا و شیلنگ‌ها را بررسی کنید تا مطمئن شوید که هیچ آسیب یا فرسودگی وجود ندارد.
- فشار کمپرسور را به کمتر از 30 psi کاهش دهید تا خطر آسیب‌دیدگی کاهش یابد.
- از نازل‌هایی استفاده کنید که فشار را به 10 psi یا کمتر کاهش دهند و برای تولید صدای کم طراحی شده باشند. این نازل‌ها، که گاهی به عنوان “نازل‌های ایمنی هوا” به فروش می‌رسند، به کنترل بهتر جریان هوا کمک می‌کنند.
- از حفاظ‌های مؤثر برای محافظت از خود و دیگران در برابر قطعات و زباله‌هایی که ممکن است به عقب پرتاب شوند، استفاده کنید. استفاده از لوله تمدید نیز می‌تواند فضای بیشتری بین شما و شیء مورد تمیزکاری ایجاد کند.
- از تجهیزات حفاظتی شخصی مناسب (PPE) استفاده کنید که شامل عینک ایمنی، دستکش، ماسک تنفسی و محافظ شنوایی است. پوشیدن لباس‌های آستین بلند و شلوار نیز ایده خوبی است.
- هرگز نازل هوا را به سمت خود یا دیگران نگیرید. همچنین، از تمیز کردن لباس‌هایی که بر تن دارید با هوای فشرده خودداری کنید.
